१७ सप्टेंबर विश्वकर्मा जयंतीला राष्ट्रीय श्रमिक दिन घोषित करण्याची मागणी

सचिन शिंदे 

मुंबई, १७ सप्टेंबर – भारतीय मजदूर संघाने (BMS) आज मागणी केली की १७ सप्टेंबर, जो दिवस आद्य श्रमिक भगवान विश्वकर्मा जयंती म्हणून देशभर भक्तिभावाने साजरा केला जातो, तोच दिवस भारताचा अधिकृत राष्ट्रीय श्रमिक दिन घोषित करावा.

प्रधानमंत्रींच्या योजना व राज्य सरकारांची पावले

१७ सप्टेंबर २०२३ रोजी प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी यांनी प्रधानमंत्री विश्वकर्मा कौशल्य विकास योजना सुरू केली. त्याचबरोबर महाराष्ट्र सरकारनेही अनेक योजनांना विश्वकर्म्यांचे नाव दिले आहे.

गुणवंत कामगार पुरस्काराचे नाव बदलून विश्वकर्मा गुणवंत कामगार पुरस्कार,

बांधकाम मजुरांसाठी फिरत्या रुग्णवाहिकांना विश्वकर्मा रुग्णवाहिका,

कामगार विभागाच्या सर्व कार्यालयात विश्वकर्मा जयंती साजरी करण्याचे परिपत्रक.

विश्वकर्मा का विशेष?

महाभारत, रामायण व पुराणांत उल्लेखलेले विश्वकर्मा हे देवांचे शिल्पकार मानले जातात. इंद्राची अमरावती, द्वारका, लंका, इंद्रप्रस्थ अशा अनेक नगरांची निर्मिती त्यांनी केली. तसेच पुष्पक विमान व विविध दिव्यास्त्रांचे निर्माणही त्यांच्या नावावर आहे.

कामगार समाज विश्वकर्माला आद्य श्रमिक मानून त्यांची जयंती कन्या संक्रांतीला, म्हणजेच दरवर्षी १७ सप्टेंबरला, साजरी करतो.

ऐतिहासिक त्यागाची कथा

पुराणातील वर्णनानुसार, समाजहितासाठी विश्वकर्म्यांनी आपल्या पुत्र वृत्रासुराच्या वधाला संमती दिली. ऋषी दधीची यांच्या अस्थींपासून शस्त्र तयार करून इंद्राने वृत्रासुराचा वध केला. हा त्याग व समाजहितासाठीचे कार्य यामुळेच विश्वकर्मा आजही सर्वांना पूजनीय आहेत.

सध्याचा ‘१ मे श्रमिक दिन’ व विवाद

भारतामध्ये सध्या १ मे हा दिवस आंतरराष्ट्रीय श्रमिक दिन म्हणून पाळला जातो. मात्र याची पार्श्वभूमी अमेरिकेतील १८९४ मधील एका घटनेवर आधारित आहे आणि त्याचा भारतीय परंपरेशी थेट संबंध नाही.

BMS च्या म्हणण्यानुसार, साम्यवादी विचारसरणीशी जोडलेला हा दिवस भारतात पाळण्याचे औचित्य संपले आहे.

 

विविध देशातील श्रमिक दिन

अमेरिका व कॅनडा – सप्टेंबरचा पहिला सोमवार

जपान – २३ नोव्हेंबर (Labor Thanksgiving Day)

ऑस्ट्रेलिया – ऑक्टोबर व मार्चचा पहिला सोमवार

बांगलादेश – १४ एप्रिल

कझाकिस्तान – सप्टेंबरचा शेवटचा रविवार

यावरून स्पष्ट होते की सर्वच देश १ मे हा दिवस श्रमिक दिन म्हणून पाळत नाहीत.

BMS ची ठाम भूमिका

भारतीय मजदूर संघ १९५५ पासून १७ सप्टेंबर हा दिवस राष्ट्रीय श्रमिक दिन म्हणून साजरा करीत आहे. राजस्थानसह काही राज्यांनी याला सार्वजनिक सुट्टीही जाहीर केली आहे.

आता केंद्र सरकारनेही १ मे या वैचारिक गुलामीचे प्रतीक असलेल्या दिवसा ऐवजी भारतीय संस्कृतीला अनुसरून १७ सप्टेंबर – विश्वकर्मा जयंती – राष्ट्रीय श्रमिक दिन म्हणून घोषित करावे, अशी ठाम मागणी संघाने सरकारकडे केली आहे.